معرفت بی علم و علم بی معرفت

معرفت بی علم محال باشد ، و علم بی معرفت وبال .

عبد الرحمان جامی

نظر شیخ محمود شبستری در باره ی ارجح بودن شریعت بر طریقت

بود هستی بهشت امکان چو دوزخ 

                                           من و تو در میان مانند برزخ

چو برخیزد تو را این پرده از پیش

                                          نماند هیچ حکم مذهب و کیش 

همه حکم شریعت از من توست 

                                        که آن بر بسته ی جان و تن توست 

من و تو چون نماند در میانه 

                                     چه کعبه چه کنشت چه دیر خانه

در این ابیات ، شبستری شریعت را مربوط به "من" انسان می داند و چون در مقام فنای فی الله ، آثاری از انانیت سالک باقی نمی ماند ، احکام شریعت و انجام تکالیف شرعی از او ساقط می شود و گرنه ، سالک بدون انجام شریعت هرگز قادر نخواهد بود به وادی طریقت قدم بگذارد .

معرفت نفس(2)

حضرت علامه حسن زاده ی آملی در درس دوم معرفت نفس ، پس از گذری کوتاه به درس اول که فرموده بود هر چه مشهود ماست وجود دارد یعنی موجود است بلکه خود وجود است و سپس با کاوش در مشهودات انسانی ، آنها را با یکدیگر سنجیده ، نتیجه می گیرد که انسان دانا اشرف از اقسام دیگر موجودات است ، در درس دوم می گوید در ما نیرویی هست که بدان نیرو ، تمیز می دهیم و می یابیم . به عبارت بهتر ، ایشان به قوه ای اشاره می کند که قدرت تصمیم گرفتن و حکم کردن دارد . آن چیز را باید به نام و نشانی بخوانیم خواه قوه ی ممیزه اش بخوانیم ، یا قوه ی عاقله ،

سر سویدا

ترکیب  «سرّ سویدا » اصطلاحی است که سعدی شیرین سخن به زیباترین صورت ، آن را در شعرش به کار برده و با همین اصطلاح به خلوتگاه خودی خویش اشاره کرده است . خلوتگاه خودی خود ، مظهر مقام کنز مخفی است . البته عنوان «کنز مخفی » مقام و جایگاه مخصوصی است که حق تبارک و تعالی از آن خبر داده است و انسان نیز تنها موجودی است که می تواند مظهر و مجلای این مقام بوده باشد .هیچ موجود دیگری را نمی شناسیم که از شایستگی مظهریت و مجلا بودن ، برای مقام کنز مخفی برخوردار بوده باشد. هر موجودی چه در ملک و چه در ملکوت ، همان هست که هست ؛ یعنی ظاهر یا باطن در آن واحد و یگانه است . اگر ظاهر است ، فقط ظاهر است و اگر باطنی است ، جز باطنی بودن چیز دیگری در آن یافت نمی شود.اما انسان هم ظاهر دارد و هم از باطن برخوردار است . [انسان ] از باطن خویش به ظاهر می آید و از ظاهر به باطن می رود. وقتی از باطن به ظاهر می آید ، احساس بیگانگی با ظاهر خود را ندارد ، چنانکه وقتی از ظاهر خود به باطن خویش می رود نیز احساس بیگانگی با ظاهر خود را ندارد، زیرا ظاهر و باطن انسان در دو مرحله یا دو مرتبه از مراتب هستی او شناخته می شوند و مراتب هستی در یک موجود ، در عین تفاوت و اختلافی که با یکدیگر دارند ، از نوعی اتحاد و یگانگی برخوردارند.

بشر حافی و عاشق

بشر حافی گوید از بازار بغداد می گذشتم یکی را هزار تازیانه بزدند که آه نکرد ! آنگاه او را به زندان بردند ، از پی وی برفتم پرسیدم این زخم بهر چه بود ؟ گفت از بهر آنکه شیفته ی عشقم ! گفتم چرا زاری نکردی تا تخفیف دهند؟ گفت معشوقم به نظاره بود! به مشاهده ی معشوق چنان مستغرق بودم که پروای آزار بدن نداشتم ، گفتم آن دم که به دیدار بزرگترین معشوق رسیده بودی چون بودی؟

تفسیر عرفانی کشف الاسرار و عدة الابرار

عارفان روشن ضمیر که اصول و مبانی اندیشه های خود را از منابع وحی به ویژه قرآن کریم اخذ کرده اند ، همواره کوشیده اند بر این پایه به تفسیر و تأویل آیات وحی پرداخته ، عاشقان کلام الهی را با خود به سیر آفاقی و انفسی ببرند . یکی از دلنشین ترین تفاسیر عرفانی قرآن کریم ، تفسیر مشهور " کشف الاسرار و عدة الابرار " اثر روحبخش پیر هرات "خواجه عبدالله انصاری "است که در سال 530 هجری قمری توسط یکی از مریدان او به نام "احمد میبدی" با امثال و حکم و اشعار عرفانی شرح و بسط یافته است . این مجموعه ی نفیس ، علاوه بر چاپ 10 جلدی ، توسط حبیب الله آموزگار در 2 جلد نیز منتشر شده است . به نمونه ای از این تفسیر روحنواز که از تفسیر سوره ی حمد انتخاب کرده ایم توجه کنید :

زندگی ، احوال و آثار نجم الدین رازی (3)

مرصاد العباد ، شاهکار جاویدان نجم رازی ، و یکی از نفیس ترین متون منثور عرفانی ادبیات فارسی است . شهرت این کتاب به اندازه ای است که تاریخ ادبیات عرفانی ما نشان می دهد از زمان نگارش مرصاد العباد تاکنون ، این اثر همواره مورد توجه ویژه ی بزرگان عرفان اسلامی همچون مولانا و حافظ بوده است . رازی عنوان این کتاب را از آیه ی شریفه ی "ان جهنم کانت مرصادا" وام گرفته است . مرصاد یعنی گذرگاه ، و رصد نیز به معنی بر سر راه کمین کردن است . شیخ نجم الدین در صفحه ی 29 و 30 کتاب ، آن را معنی کرده است : " امیدوار باشند {سالکان} که قدم بر جاده ی حق دارند و بر صراط مستقیم می روند ... نام کتاب هم بر منوال احوال کتاب نهاده آمد . پس این راه ، راهی است ایمن که به وسیله ی نگهبانان طریقت و شریعت پاسداری می شود .

حقیقت توبه از نگاه مستملی بخاری عارف قرن پنجم

در کتاب "شرح التعرف لمذهب التصوف " اثر ابوابراهیم مستملی بخاری عارف قرن پنجم آمده : عارفی را پرسیدند که توبه چیست ؟ گفت : آنکه گناه خویش را فراموش نکنی و معنی فراموش ناکردن گناه آن است که اگر چه گناه یکی باشد ، به یک عذر قناعت نکنی ، همه عمر تا وقت مرگ به عذر آن یک گناه بگذرانی ؛ از بهر آنکه تا آن گناه را پیش سر داری و به عذر آن مشغول باشی ، به دیگر گناه باز نگردی . باز چون خویشتن را از آن فارغ داری آمن باشی ، شاید که باز به گناه درافتی .