تجربه ی" فنا "از نظر عبدالرحمان جامی

عبدالرحمان جامی از عرفای بزرگ اسلام در کتاب " لوایح " در تعریف " فنا " می گوید : فنا عبارت از آن است که به واسطه ی استیلای ظهور حق بر باطن به ماسوای او شعور نماند و پوشیده نباشد که فنای فنا در فنا مندرج است . این فنا خود نتیجه ی توحید است یعنی تجرید خاطر از تعلق به ماسوای حق ، هم از روی طلب و ارادت و هم از جهت علم و معرفت . یعنی طلب و ارادت از دیگر مطلوبات و مرادات منقطع گردد و همه ی معلومات و معقولات از نظر بصیرت مرتفع شود و به غیر از حق سبحانه شعور نماند تا حدی که در آخر کار ، حتی آگاهی وی از فنای خود نیز باید از شعور وی زایل شود .

تعریف تجربه ی عرفانی

1- تجربه ای است که در آن وحدت (=عینیت) یا اتحاد تام با همه ی موجودات یا با واقعیتی متعالی

ادراک می شود و تمایز میان فرد صاحب تجربه و متعلق تجربه یکسره از میان برمی خیزد یعنی:

 

"من" صاحب تجربه به تمامه در همه ی موجودات یا در یگانه موجود منجذب و مستهلک می شود

 

و دوگانگی عالم/معلوم رخت بر می بندد(انجذاب تام) .

 

2- تجربه ای که در آن وحدت یا اتحاد با همه ی موجودات یا با واقعیتی متعالی ادراک می شود

 

اما در حال و زمان تجربه ، آگاهی از تمایز میان "خود" یا فرد صاحب تجربه و متعلق تجربه برقرار

 

است ، یعنی فرد ، به عنوان ادراک کننده ی متمایز ، در برابر همه ی موجودات یا واقعیتی متعالی

 

قرار می گیرد ، و به عبارت دیگر ، "من" با همه ی موجودات یا با واقعیتی متعالی مواجه و روبه رو می شود و در محضر آنهاست

 

 (انجذاب ناقص) .