زندگی ، احوال و آثار نجم الدین رازی (5)

نجم الدین رازی باب اول از ابواب پنج گانه ی "مرصاد العباد "را بر پایه ی آیه ی مبارکه ی 7 سوره ی واقعه تنظیم کرده است که خداوند عزیز می فرماید : " و کنتم ازواجا ثلاثه : و شما سه گروه خواهید بود " سه گروهی که در این آیه به آنها اشاره شده سعادتمندان ، شقاوتمندان و پیشگامانند که رازی باب نخست را به سه فصل مختصر ترتیب داده است . نجم الدین فصل اول را " در بیان آنک فایده ی نهادن کتاب در سخن ارباب طریقت و بیان سلوک چه چیزست ؟ " فصل دوم را " در بیان آنک سبب نهادن این کتاب چه بود خاصه به پارسی ؟ " و فصل سوم را " در بیان آنک این کتاب بر چه نسق و نهج نهاده آمده ؟ " نامگذاری می کند . بنابراین نجم الدین در فصل اول دیباچه به بررسی فایده ی نگارش مرصاد العباد در کلام عرفا ، فصل دوم دیباچه به علت فارسی بودن کتاب و در فصل سوم دیباچه به روش و متدولوژی خود اشاره می کند .

زندگی ، احوال و آثار نجم الدین رازی (4)

مرصاد العباد مشهورترین اثر عرفانی نجم الدین رازی است که بر ادبیات عرفانی پس از خود تأثیر فراوانی گذاشته و عرفای قرون بعد مانند مولانا جلال الدین رومی و حافظ شیرازی از آراء و اندیشه های نوآورانه ی او برای آفرینش آثار عرفانی خود الهام گرفته اند. مرصاد العباد - این شاهکار بی نظیر نثر عرفانی فارسی - که به گفته ی نجم الدین رازی در بیان سلوک راه دین و وصول به عالم یقین ، و تربیت نفس انسانی و معرفت صفات ربانی است بر پنج باب و چهل فصل بنا می افتد. باب اول در دیباچه ی کتاب و آن مشتمل بر سه فصل است : فصل اول در بیان آنک فایده ی نهادن کتاب در سخن ارباب طریقت و بیان سلوک چه چیزست ؟ فصل دوم در بیان آنک سبب نهادن این کتاب چه بود خاصه به پارسی ؟ فصل سیم در بیان آنک این کتاب بر چه نسق و نهج نهاده آمد ؟ ...

زندگی ، احوال و آثار نجم الدین رازی (3)

مرصاد العباد ، شاهکار جاویدان نجم رازی ، و یکی از نفیس ترین متون منثور عرفانی ادبیات فارسی است . شهرت این کتاب به اندازه ای است که تاریخ ادبیات عرفانی ما نشان می دهد از زمان نگارش مرصاد العباد تاکنون ، این اثر همواره مورد توجه ویژه ی بزرگان عرفان اسلامی همچون مولانا و حافظ بوده است . رازی عنوان این کتاب را از آیه ی شریفه ی "ان جهنم کانت مرصادا" وام گرفته است . مرصاد یعنی گذرگاه ، و رصد نیز به معنی بر سر راه کمین کردن است . شیخ نجم الدین در صفحه ی 29 و 30 کتاب ، آن را معنی کرده است : " امیدوار باشند {سالکان} که قدم بر جاده ی حق دارند و بر صراط مستقیم می روند ... نام کتاب هم بر منوال احوال کتاب نهاده آمد . پس این راه ، راهی است ایمن که به وسیله ی نگهبانان طریقت و شریعت پاسداری می شود .

زندگی ، احوال و آثار نجم الدین رازی (2)

همانطور که پیشتر گفته شد ، هر چند نجم الدین رازی در دوران پرآشوبی می زیسته

که سبب از بین رفتن برخی از آثارش شده ، اما آنچه امروز چونان در گرانبهایی در مخازن

علمی ما خودنمایی می کنند بالغ بر 10 اثر گرانبهاست که " مرصادالعباد " گل سرسبد

این گلستان عرفانی است .

مرصادالعباد ، تفسیر عرفانی بحرالحقایق و المعانی ، منارات السائرین ، مرموزات اسدی ،

رسالة الطیور ، رساله ی عقل و عشق ، سراج القلوب ، حسرت الملوک و تحفة الحبیب ،

و اشعار نجم الدین رازی از آثار موجود این عارف بزرگ است که تعدادی از آنها هنوز در کتاب

خانه های دنیا خاک می خورند .

در باره ی اهمیت هر یک از این آثار گرانقدر در آینده به طور جداگانه بحث خواهیم کرد . اما

در بخش بعدی به معرفی کتاب " مرصاد العباد " می پردازیم که بر تارک ادبیات عرفانی ما

می درخشد و همچنان تشنه کامان دریای بی کران عرفان اسلامی را سیراب می کند .

زندگی ، احوال و آثار نجم الدین رازی (1)

نجم الدین رازی عارف مشهور و تأثیر گزار قرن ششم و ابتدای قرن هفتم ایران ، در حدود

سال 570 هجری در شهر ری متولد ، و در سال 654 هجری - چنان که جامی در کتاب

نفحات الانس می نویسد - در شونیزیه ی بغداد رحلت کرده ، همان جا به خاک سپرده می شود .

شهر ری در اواخر قرن ششم ، به علت هجوم مغول دچار نابسامانی و آشفتگی فراوانی

می شود . نجم الدین در این دوران رنج و درد پرورش می یابد و سپس برای رهایی از

آشوب و فتنه های آن ، به سفر های مختلفی می رود تا بر دانش خود بیافزاید .

مکتب تصوف در قرن هفتم که اوج بلوغ فکری و معنوی نجم الدین است به دو صورت

خود نمایی می کند :

یکی " تصوف عاشقانه " که روش وجد و حال و شوریدگی و وارستگی بوده و پیروان آن

راه حلاج ، بایزید بسطامی و ابو سعید ابوالخیر را ادامه دادند و بعد هم عطار و مولانا ،

این طریقت را به اوج رسانیدند .

دوم " تصوف عابدانه " که بر پایه ی آداب و سنت ها تنظیم شده است . اما شیوه ی

تصوف نجم الدین رازی ، جمع بین عشق و عبادت است . یعنی هم سخت به شریعت

و احکام عبادی پای بند است ، و هم به کشف و وجد و شور و حال عرفانی ...

درس های عرفانی نجم الدین رازی

شیخ نجم الدین رازی عارف مشهور قرن ششم و ابتدای قرن هفتم هجری

از بزرگ ترین و تأثیر گزارترین عرفای ایران است که به دلیل اهمیت جایگاهش

در عرفان اسلامی ، در آینده ی نزدیک ، درس هایی از مکتب عرفانی او  تقدیم

شما علاقه مندان خواهیم کرد ...