ارتباط " خیال متصل " و " خیال منفصل " با یکدیگر

در دیدگاه شیخ اکبر محی الدین ابن عربی ، " خیال منفصل " و " خیال متصل " از هم جدا نیستند بلکه از نظر تکوینی  " خیال متصل " زاییده ی " خیال منفصل " است . او میگوید : رابطه ی این دو خیال ، رابطه ی انفصال و تمیز نیست بلکه بهتر آن است که بگوییم آنها دو وجه از یک حقیقت هستند و رابطه ی میان این دو ،رابطه ی جزء ( خیال متصل ) با کل ( خیال منفصل ) است .

انواع خیال از دیدگاه محی الدین ابن عربی

محی الدین ابن عربی " خیال " را به " خیال منفصل " و " خیال متصل " تقسیم می کند . " خیال منفصل " خیالی است که تمامی مراتب آفرینش را در خود جای می دهد . به عبارت دیگر ، خیال منفصل برزخی است که از خیال مطلق آغاز می شود وتا نازل ترین مراتب وجود ادامه می یابد . از این رو عالم خیال منفصل را " سرزمین حقیقت " نام می نهد . اما " خیال متصل "  ادامه ی سرشت و فطرت انسان است که در درون وجود او قرار دارد . به عبارت دیگر ، " خیال متصل " از آنجا که در نهاد انسان است جهانی فراگیر و گسترده است که تمامی حقایق عالم را در درون خود ادراک می کند ...

" خیال " در عرفان نظری شیخ اکبر محی الدین ابن عربی

اهمیت جایگاه "خیال "در عرفان نظری محی الدین ابن عربی تا بدانجاست که برخی از دانشمندان و محققان عرفان اسلامی ، آرای عرفانی او را " فلسفه ی خیال " نامیده اند . از نظر شیخ اکبر ، " سراسر عالم خیال اندر خیال است " یعنی عالمی که حد فاصل میان وجود مطلق و عدم مطلق است دارای مراتب گوناگونی است که از الوهیت آغاز شده و به نیستی ختم می شود . ابن عربی ، از سویی دیگر ، واسطه ی میان خداوند و موجودات را هم عالم خیال می داند  پس ، از این نظر که جهان هستی خیالی بیش نیست انسان نیز باید از مسیر صور خیالی به سیروسلوک پرداخته به معرفت دست یابد . شیخ ، وسایط خیالی در هستی را دارای رمز و نماد می داند که باید توسط آدمی مشاهده شود ...

جایگاه "خیال" در عرفان اسلامی

شاید نخستین اندیشمندی که به بررسی جایگاه "خیال" به عنوان یک اندیشه ی  مستقل پرداخته "خواجه نصیر الدین طوسی " باشد که در کتاب "اساس الاقتباس" خیال را از عناصر اساسی و تأثیرگزار عالم شعر می داند که وجودش در شعر ، سبب التذاذ و تعجب نفس می شود . البته نگاه خواجه نصیرالدین طوسی به مفهوم "خیال" با نگاه عرفا تفاوت دارد . خواجه نصیر به مبانی فنی و کاربردی "خیال" توجه دارد تا مفهوم حکمی و عرفانی آن . اگر چه هنر اسلامی از این نظر مدیون اندیشه های والای اوست که با بسط و گسترش آرای خود در شعر و هنر ، بستری فراهم کرد تا شاعران و هنرمندان ، بیش از گذشته   مبانی تخیل و خلاقیت  را در آثار خود متجلی کنند...