" عماء " چیست؟

"عماء" بر خلاف آنچه گفته می شود  مکان یا مقام رتبی پروردگار نیست بلکه به زمان پیش از آفرینش از نظر تنزل وجودی گفته می شود که آن را منشأ تکثر یا انشاء وجود فعلی می نامند . ملاصدرا می گوید : اول ما نشأ من الوجود الواجبی الذی لا وصف له و لا نعت له الا صریح ذاته المندرج فیه جمیع الحالات و النعوت الجمالیة و الجلالیة باحدیة و فردانیتة ، هو الوجود المنبسط الذی یقال العماء : اول چیزی که از واجب الوجود که وصف و صفتی برای او نیست مگر به بساطت ذاتی ، و جمیع حالات و صفات جمالی و جلالی به احدیت و فردانیت ذات در او مندرج است ، همان وجود منبسط است که آن را " عماء " گویند .

تعریف ولایت

"ولایت "از لحاظ لغوی  ، از "ولی" به معنای قرب گرفته شده است .

ولایت به فتح واو به معنی نصرت و محبت است ؛

و به کسر واو  یعنی سلطنت ، قدرت ، امارت و تولیت .

اما ولایت در عرفان عبارت است از این که عبد ، هنگام فنای از خود ،

به حق بازگردد  ، و حق ، تولیت او را بر عهده گیرد

و او را به مقام قرب و تمکین برساند و در او تحول بنیادین صورت پذیرد

و اخلاق و اوصاف  و علوم و قدرت و فعل او الهی گردد ؛

عارف به خدا و صفات او ، بر طاعات او مواظبت ، و از محرمات او پرهیز کند ،

و از فرو رفتن در گزداب لذت ها و شهوت ها روی بر تابد .

هجویری در کشف المحجوب می گوید : ولایت قاعده و اساس طریقت عرفان است

و معرفت  ، جمله بر ولایت و اثبات آن است .

کثرت استعمال این واژه در قرآن کریم ، بیانگر اهمیت آن در عرفان اسلامی است .

این واژه در قالب اسم و فعل و مفرد و جمع 233 مرتبه در قرآن به کار رفته است .

تعریف اصطلاح " مقام " در عرفان اسلامی

" مقام " مرتبه ای است از مراتب سلوک که در تحت قدم سالک آید و محل استقامت او گردد و زوال نپذیرد . بر این اساس ، "مقام" قابل کسب است و سالک باید با ریاضت و مجاهدت به مقامی دست یابد و در آن مقیم شود و چنانچه اوصاف آن مقام را تحصیل کرد ، آنگاه قابلیت ورود به مقامی دیگر پیدا می کند .

تعریف اصطلاح "حال" در عرفان اسلامی

عزالدین محمود کاشانی در " مصباح الهدایة " که از کتب کلاسیک عرفان عملی است می گوید : مراد از حال نزد صوفیان ، واردی است غیبی که از عالم علوی گاه گاه به دل سالک فرود آید و در آمد و شد بود تا آنگاه که او را به کمند جذبه ی الهی از مقامی ادنی به اعلی کشد .

بر این اساس ، "حال" واردی غیبی  وحالتی است روحانی که بر دل سالک می تابد و چونان برقی عبور می کند و هرگز دوام ندارد ...

تجربه ی" فنا "از نظر عبدالرحمان جامی

عبدالرحمان جامی از عرفای بزرگ اسلام در کتاب " لوایح " در تعریف " فنا " می گوید : فنا عبارت از آن است که به واسطه ی استیلای ظهور حق بر باطن به ماسوای او شعور نماند و پوشیده نباشد که فنای فنا در فنا مندرج است . این فنا خود نتیجه ی توحید است یعنی تجرید خاطر از تعلق به ماسوای حق ، هم از روی طلب و ارادت و هم از جهت علم و معرفت . یعنی طلب و ارادت از دیگر مطلوبات و مرادات منقطع گردد و همه ی معلومات و معقولات از نظر بصیرت مرتفع شود و به غیر از حق سبحانه شعور نماند تا حدی که در آخر کار ، حتی آگاهی وی از فنای خود نیز باید از شعور وی زایل شود .

جایگاه وحی در عرفان اسلامی

خداوند متعال در آیه ی 51 سوره ی شوری می فرماید : " و ما کان لبشر ان یکلمه الله وحیا او من وراء حجاب او یرسل رسولا فیوحی باذنه ما یشاء انه علی حکیم : و هیچ بشری را نرسد که خدا با او سخن گوید جز از طریق وحی یا از ورای حجاب یا فرستاده ای که به اذن او هر چه بخواهد وحی نماید ، همانا اوست بلند مرتبه ی حکیم " . بر اساس دیدگاه عرفا ، "وحی"سه گونه است : وحی خاص ، وحی باواسطه ، وحی نبی . وحی خاص یعنی اینکه انسان می تواند به طور مستقیم با خداوند در ارتباط باشد که به آن "الهام" می گویند . وحی باواسطه یعنی ارتباط به واسطه ی چیزی یا فردی که مورد توجه خاص حق تعالی است . و در وحی نبی ، پروردگار عالمیان علوم و معارف الهی را به صورتی آشکار به پیامبرش ابلاغ می کند تا گوش جان بندگانش برساند .